دانستنی هایی درباره بیماری صرع
تشنج در واقع اختلال گذرای عملکرد مغزي است که در اثر تخليه الکتريکي غیر طبیعی در سلولهای عصبی مغز پيدا مي شود و سبب ایجاد علائم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهاني هوشياری، انقباض عضلات و یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می شود.
این امواج الکتریکی غیر طبیعی همان چیزی است که ما آنرا در نوار مغزی ثبت می کنیم.
زمانیکه فردی بدون عامل برانگیزاننده خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و… مکرراً دچار حملات تشنج شود، می گویند دچار صرع یا اپی لپسی شده است. بنابراین به مجرد یک حمله تشنج نمی توان گفت فردی به بیماری صرع مبتلا شده است. در مواردیکه تشنج در اثر عامل برانگیزاننده بروز کرده باشد با رفع آن علت مثلاً افت قند خون و یا کمبود کلسیم، حملات تشنج نیز متوقف می شوند. اما اگر بعد از رفع عوامل برانگیزاننده حملات تشنج بازهم تکرار شود آن موقع بیماری صرع مطرح می شود.
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمیشود. در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز میکنند و گاه هیچ عامل شروع کنندهای وجود ندارد.از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر میگذارند و انواع سموم میباشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست.
اقدامات اولیه در فردی که تشنج کرده است :
اگر بیمار دچار تشنج شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایینتر از بدنش قرار دهید. شخص را به پهلو بخوابانید تا مسیر تنفسی اش باز باشد سعی نکنید چیزی در دهان شخص بگذارید عموما مردم بر این باور غلط هستند که باید جسمی را در دهان فرد گذاشت تا مانع گاز گرفتن زبان شود حال آنکه از همان ابتدای حمله ، ماهیچه های فک بشدت منقبض میشوند که میتواند از همان ابتدا زبان را قطع کند این در حالیست که تجربه نشان داده این اتفاق بسیار نادر است گذاشتن جسم در دهان فرد بعلت انقباض فک میتواند باعث شکستگی دندان شود. هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف میشوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامید حتماً باید بیمار را به بیمارستان رساند.
دکتر عسگر قربانی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب(استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران) پاسخگوی سئوالات زیر می باشد:
راه‌های درمان تشنج و صرع کدام است؟
برای آن که بیماری صرع اثبات شود، باید ابتدا یک سری بیماری‌های مشابه شناخته شوند. یکی از بیماری‌های مشابه سنکوب می باشد که خون به مقدار کافی به مغز نمی رسد و به صورت گذرا در اثر دیدن مثلاً یک حادثه یا تصادف؛ یا در اثر گرما یا سرمای زیاد، خون برای مدت کوتاهی به مغز نمی رسد؛ یا به دنبال افت فشار به علت از دست دادن خون و شوک عصبی ممکن است فرد دچار سنکوب شود و بیافتد. این بیماران باید با توجه به شرح حال و معاینه، از بیماران صرعی افتراق داده شوند.
بعضی موارد در بیماری‌های قلبی یا سکته‌های مغزی که خون کافی به مغز نمی رسد ممکن است کاهش هوشیاری رخ دهد که نباید با صرع اشتباه شود.
بیمارهای دیگری مانند میگرن ممکن است باعث از دست رفتن هوشیاری شود. هم چنین کمبود مواد معدنی و تغذیه‌ای می تواند سبب از دست دادن هوشیاری شود.
بعضی از ضایعات مغزی مثل عفونت‌های مغزی- تومورهای مغزی، فشار بالای جمجمه ممکن است بدون ایجاد تشنج باعث افت هوشیاری شوند، ولی گاهی اوقات این موارد خود باعث تشنج می شوند.
از نوار مغز، آزمایشات اختصاصی خون، آزمایشات عمومی خون، CTS ، SCAN وMRI برای تأیید یا رد تشنج استفاده می شود.
بعد از مشخص شدن تشنج، درمان به دو دسته ی دارویی و غیردارویی تقسیم می شود.
درمان‌های غیردارویی بدین جهت دارای اهمیت زیادی می باشند که شامل حذف عوامل خطرناک به خصوص برای پیش‌گیری از آسیب‌های مغزی می باشد که از زمان جنینی شروع می شود و شامل خودداری از مصرف دخانیات، عدم مصرف الکل، خودداری از حضور در محیط های آلوده مثل رادیواکتیو می باشد. انجام ورزش و پیاده روی به طور غیرمستقیم آمار تشنج‌ها را پایین می آورد.
برای جلوگیری از تشنج باید فرد خواب منظم و کامل داشته باشد (بی خوابی یکی از مهم ترین عواملی است که باعث تشدید تشنج می شود). باید به تغذیه هم اهمیت زیادی داده شود و و لبنیات ، سبزیجات و پروتئین به مقدار کافی در برنامه ی غذایی بیمار گنجانده شود.
جلوگیری از چاقی و پرخوری و جلوگیری از استرس و اضطراب بسیار مهم می باشد.
در درمان دارویی، با داروهای معمولی حدود 70- 60 درصد بیماران کنترل می شوند و در درصد کمی از بیماران نیاز به درمان با چند دارو وجود دارد.
در مجموع حدود 85 درصد بیماران تشنجی با یک یا چند دارو کنترل می شوند و در 20- 15درصد موارد ممکن است با مصرف دارو به خوبی کنترل نشوند یا احتمالا بهبود نیابند. این‌ها بیمارانی هستند که آسیب‌های شدید مغزی دارند (مانند بیماران عقب‌مانده ی ذهنی یا افراد دچار ناهنجاری‌های شدید مغزی مادرزادی). البته این بیماران نیز درمان می شوند.
در مجموع با درمان کامل، حدود 95درصد بیماران طول عمر طبیعی دارند و ترس جامعه از این بیماری همیشه بی مورد می باشد.
البته درصد کمی ممکن است افراد وابسته‌ای باشند، ولی اکثر افراد با درمان دارویی یا غیردارویی در زندگی هیچ مشکلی را نخواهند داشت، چه بسا افراد به ظاهر سالم ممکن است در برخورد با مشکلات زندگی عاجز باشند ولی این افراد در زندگی خود هیچ مشکلی نداشته باشند.
داروهای ضد صرع را در خانم‌های باردار نیز می توان استفاده کرد.
عدم درمان به موقع این بیماری چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع باعث می شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شود و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز گردد و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند و کارکرد فکری فرد را کم کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است. درمان صرع، طولانی مدت و حدود دو تا سه سال می باشد و بعد از این دوره درمان کامل می شود. درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است درمان طولانی مدت داشته باشند.
توصیه کلی شما به این بیماران چیست؟
به طور کلی صرع بیماری درمان‌پذیر و خوش خیم می باشد و ترس جامعه از این بیماری کاملاً نا بجا و ناآگاهانه می باشد و اکثر بیماران دچار صرع از خیلی از افراد جامعه بالاتر می باشند و تا آخر عمر ممکن است هیچ مشکلی نداشته باشند. آقایان و خانم‌های جوان مبتلا به بیماری صرع به هیچ وجه نگران ازدواج و عواقب بعدی نباشند.
در مجموع چون یک بیماری خوش خیم می باشد، بهتر است در صورت ثابت شدن این بیماری توسط پزشک متخصص، اقدامات درمانی انجام گیرد و مطمئن باشید که درصد بسیار زیادی از این افراد (بالای 95درصد) به طور کامل درمان خواهند شد.
سوالات طلايي درباره صرع
صرع يکي از شايع ترين بيماري هايي است که به پزشک متخصص مغز و اعصاب ارجاع مي شود .اثرات فردي، اجتماعي و اقتصادي صرع به لحاظ شيوع بالا اين بيماري بايد به دقت مورد توجه قرار گيرد. لذا فرآيند آشنايي با اين بيماري که شامل، تشخيص صرع از حملات غير صرع، تعيين علت، نوع تشنج و درمان مناسب حائز اهميت مي باشد و بدين خاطر به سوالات متعددي که در ذهن بيمار و خانواده ممکن است به وجود آيد به اختصار جواب داده مي شود.
-1-صرع چيست؟
صرع به تکرار تشنج در يک فرد بدون علت خاص اطلاق مي شود بنابر باور غلط برخي افراد ، صرع را بيماري اي دانسته اند که بايد آن را مخفي نمود و غير قابل درمان مي باشد.که با توجه به تعريف بالا اين باور غلط بوده و نياز است که فرهنگ جامعه را بدان تغيير داد.
-2- چه تعداد از مردم بيماري صرع دارند؟
طبق مطالعات بيش از يک درصد مردم برخي از اشکال صرع را دارند يا در طول زندگي خواهند داشت.
-3- آيا تشنج علل خاصي دارد؟
در حدود 60 الي 70 درصد علت خاصي براي آن قابل ارزيابي نيست و در بقيه موارد کاهش يا افزايش برخي مواد مثل قند، کلسيم، منيزيم و…عفونت هاي مغزي، تومور وآبسه مغزي، سکته، ضربه هاي سر، مسموميت هاي دارويي، تب ، و…مي تواند دليل آن باشد.
-4-آيا صرع در سن خاصي ديده مي شود؟
همه افراد در هر سني مي توانند گرفتار شوند ولي هر چه سن شروع خيلي کم يا خيلي بالا باشد احتمال اينکه جز موارد ثانويه باشد بيشتر مي شود.
-5-آيا حملات انواع مختلف دارند؟
بله حملات برحسب نوع تشنج علائم مختلف دارند، مثلا فرد مي تواند بيهوش شود. يا دچار حرکات اتوماتيک وار شود يا اينکه يک منظره را به صورت توهم بينايي داشته باشد يا يک طرف بدن بدون بيهوشي دچار حرکت غير ارادي شود.
-6-آيا صرع ارثي است؟
در اکثر موارد ارثي نمي باشد و به زباني ديگر علل ارثي آن بسيار کم مي باشد.
-7-آيا صرع مسري است؟
خير به هيچ عنوان مسري نمي باشد.
-8 -در يک بيمار صرعي چه عواملي باعث تشديد حملات مي شود؟
در برخي بيماران عواملي مثل بيخوابي، گرسنگي طولاني، استرس، نور خصوصاً نورهاي چشمک زن. الکل، برخي غذاهاي به اصطلاح سرد و افزايش درجه حرارت مي تواند حملات را افزايش دهند.
-9-حمله تشنجي کاذب چيست؟
اين نوع حملات که به آن تشنج با منشاء رواني گفته مي شود کاملا شايع مي باشد که در اين حالت فرد آگاهانه يا ناآگاهانه حملات صرعي را تقليد و شبيه سازي مي کند که هم در افراد مصروع و هم غير مصروع ديده مي شود که بايد ضمن تشخيص آن (چون باعث مي شود که فرد، مصروع تشخيص داده شود يا اينکه در فرد مصروع باعث افزايش مقدار دارو شود) نسبت به علت بروز آن که بيشتر جنبه هاي سود جويي يا توجه بيشتر دارد با همکاران روانپزشک مشورت شود.
-10-آيا هر فردي که تشنج مي کند صرع دارد؟
همانطور که در سوال اول جواب داده شد صرع تکرار تشنج عامل محرک و اوليه است. مثلا در فردي که دچار سکته مغزي مي شود مي تواند دچار تشنج تکرار شونده شود که در اين حالت صرع ناميده نمي شود.
-11- چه بيماراني نياز به درمان دارند؟
همه ي بيماراني که بيش از يک بار تشنج داشته اند، در شرايط خاصي مثل شغل فرد و… نياز به درمان دارويي دارند.
-12- تا چه زماني بايد دارو ادامه يابد؟
حدوداً 3 الي 5 سال نياز است که درمان ادامه يابد و در برخي موارد مثل مواردي که بيمار با چند دارو کنترل مي شود يا برخي صرعهاي خاص يا در مواردي که علل ثانويه دارد نياز است که مدتهاي طولاني تري يا حتي مادام العمر بيمار دارو استفاده نمايد.
-13-آيا قطع ناگهاني دارو خطري دارد؟
قطع دارو بايد تدريجي و تحت نظر پزشک باشد قطع ناگهاني دارو توسط خود بيمار خطرناک و ممکن است باعث حالتي به نام صرع پايدار شود که در اين حالت فرد دچار تشنج با زمان طولاني تر می شود که خطر جاني نيز دارد.
-14-آيا زنان مصروع مي توانند ازدواج و بچه دار شوند؟
بله اين افراد مي توانند ازدواج کنند و تحت نظر پزشک بارداري طبيعي داشته باشند و هيچگونه مانعي جهت ازدواج ندارند.
-15-آيا در زمان بارداري فرد بايد دارو را ادامه دهد؟
بله در زمان بارداري با توجه به نوع دارو و تعداد حملات بايد مصرف دارو طبق نظر پزشک ادامه يابد البته بايد از داروهايي استفاده نمود که خطري جهت مادر وجنين نداشته باشد.
-16- آيا مصرف دارو در زمان بارداري باعث افزايش عوارض روي جنين مي شود؟
با انتخاب درست دارو و پيگيري مربوطه حدوداً نيم درصد نسبت به افراد عادي اين رقم بالا مي رود که قابل توجه نمي باشد.
